Bu yazıda bazı psikiyatrik hastalıklarda, online psikiyatrik değerlendirmenin, bu hastalıklara özgü avantaj ve dezavantajlarından söz edeceğim.
Erişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Online Psikiyatri
Online psikiyatrik hizmet veren bir meslektaşım kendisinin online hizmet verirken de yüz yüze terapiyle aynı ölçüde özen göstermesine karşın, hastasının elinde kahvesiyle kameranın karşısında durmasından rahatsız olduğunu söyleyerek bu konuda bir uyarı yapması gerekip gerekmediğini bana danıştı. Online terapi hizmeti alırken hastaların rahat konuşabilecekleri bir ortam hazırlamaları konusunda uyarılmalarının önemli olduğunu düşünüyorum. Örneğin online terapi ya da online psikiyatrik değerlendirme sırasında kendilerinin ya da psikiyatristlerinin söylediklerini duyan birisinin olması uygun değil. Dikkati dağıtabilecek ve hastanın rahat konuşmasını engelleyecek bütün unsurlardan arındırılması önemlidir. Bir yandan psikiyatristle görüşürken diğer taraftan telefona gelen mesajların okunması gibi davranışlar da uygun olmaz. Uyarıların bu bağlamda kalması ve fazla detaylandırılmasını ise gerekli bulmuyorum.
Ortamın gereğinden fazla yapılandırılması hasta hakkında veri sağlayacak unsurları da engelleyebilir. Örneğin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu özellikle erişkinlerde görüşme odasında farkedilmesi zor bir durumdur. Hiperaktif çocuklar kendini tutamayıp görüşme odası içinde hareket ederler, doktorun masasındaki eşyaları kurcalarlar vs. Oysa erişkin hiperaktifler kendilerini ortamdan beklenilen şekilde kendilerini ayarlarlar, görüşme sırasında sigara kahve içmezler, yerlerinden kalkmazlar. Oysa online video konferans yöntemiyle iletişim kurarken internet ortamının getirdiği disinhibisyonun etkisiyle ve kendi ev ortamının getirdiği rahatlıkla erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite vakalasını bir elinde sigara, diğer elinde kahvesi, kıpır kıpır ekranın bir yanından öte yanına sürekli hareket halinde görebilirsiniz. Böylece aynı odanın içinde karşılıklı otururken göremeyeceğiniz bazı verileri yakalama şansınız olabilir.
Telepsikiyatri’nin DEHB’de kullanılmasıyla ilgili bir diğer avantaj testlerin kullanımıyla ilgili olabilir. Eğer ilk görüşme öncesinde hastanın DEHB olması ihtimali gündeme gelmiş ise, hastanın görüşmeden önce değerlendirme testlerini doldurması istenebilir. Yanlızca testler kullanılarak tanı konulamasa da testler seans süresinin daha etkin kullanılmasında faydalıdırlar.
Evden Çıkamayan Yaşlı Hasta ve Telepsikiyatri
Bu yazımda özellikle fiziksel kısıtlılığı olan yaşlı hastalarda telepsikiyatri’nin faydalarından söz etmek istiyorum. Davranış problemleri, paranoid fikirleri olan demanslı hastalarımda yaşadığım önemli bir sorun hastanın sık kontrol gerektirmesine karşın hastanın muayenehaneye getirilememesidir. Bu durumda hastanın videosunun hekime gönderilmesi pratik bir çözüm olarak karşımıza geliyor. Bazı hasta yakınlarının ben istemeden bunu yaptıklarını gördüm.
Bu kadar sık takip gerektiren bir hastanın bir psikiyatri servisinde yatarak izlenmesi gerekebilir. Ancak ülkemizdeki psikiyatri yatağının kısıtlı olması, özel psikiyatri hastanelerinin az sayıda ve sadece belirli şehirlerde olması ve ekonomik olarak bir çok hasta yakını için erişilebilir olmaması gibi nedenlerle hastanın yakın takiple ayaktan izlenmesi zorunlu olabiliyor.
Davranış problemlerinin ve psikotik belirtilerin kontrol altına alınması için kullanmak zorunda olduğumuz ilaçların özellikle yaşlı hastalarda delirium, denge kaybı sonucu düşme gibi olumsuz sonuçları olabileceğinden çok düşük doz başlamak gerekiyor. Hasta yakınları çoğu zaman psikiyatristen daha hızlı düzelme sağlamasını bekliyorlar. Kimi zaman da benzodiazepin ya da antipsikotik ilaçları doktorun tavsiye ettiğinden daha yüksek dozda kullanabiliyorlar. Telefonla destek vererek ilaç dozlarının gün be gün ayarlanması gerekli olabiliyor. Yoğun mesai ile çalışan bir çok psikiyatristin bu riskli ve fazladan zaman ayrılmasını gerektiren hastaları izlemek istemediklerini ve hastanelere sevk ettiklerini görüyorum.
Eğer psikiyatrist benzer durumda birden fazla hastayı aynı anda takip etmesi gerekiyorsa hastanın telefonla yapılan ilaç düzenlemeleri ve doğru kararı verebilmesi daha da zorlaşıyor. Bu durumda hasta sık kontrole getirilemiyorsa bile hasta yakınlarının online psikiyatrik yardım almaları pratik bir çözüm olarak gündeme geliyor.
Bu yaş grubunun genel olarak internet ve videokonferansla tanışıklıkları yoktur. Yaşlı ve demansı olan hastanın ilk değerlendirmesinin online psikiyatri yoluyla yapılması ise neredeyse imkansızdır. Demans hastasının tedavisinde hasta yakınları önemli rol oynarlar. İlk görüşme yüze yüze yapıldıktan sonra sık kontrol ve yönlendirme hasta yakınlarıyla telepsikiyatri yöntemiyle uzaktan yapılması düşünülebilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk ve Online Psikiyatri
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) saçma bulunmasına rağmen akıldan atılamayan düşünceler ve / veya durdurmak istemesine rağmen durdurmayı başaramadığı tekrarlayıcı davranışlarla seyreden bir psikiyatrik bozukluktur. Bazı hastalar, hastalık bulaşacağı, mikrop kapacağı korkusuyla, ya da evden çıkarsa ocağı ya da gazı açık bırakıp bırakmadığından emin olamacağından dolayı evden çıkamayabilirler.
Büyük çoğunuğu itibariyle obsesif kompulsif bozukluğun teşhisinde psikiyatristler sorun yaşamazlar. Nadiren bazı hastalarda korkular saçma bulunmaz ve bu durumda psikotik bir bozuklukla ayırıcı tanısının yapılması gerekir. Tanı büyük oranda klinik görüşme ile konulur ve tedavide antiobsesif etkisi olan serotonerjik antidepresanlar ve bazı antipsikotikler kullanılır.
Özellikle evden çıkamayan hasta grubu için online psikiyatri (telepsikiyatri) bir tanı ve tedavi seçeneği olarak kullanılması gereken bir seçenektir. OKB tedavisinde etklili ilaç dozlarının yüksek olması ve etki süresinin uzun olması nedeniyle genellikle birkaç ay aralıklarla kontrol görüşmesi uygun olacaktır.