Online psikiyatri hakkında en sık getirilen eleştiri hasta verilerinin online iletişim sırasında yeterli derecede değerlendirilememesidir. Online terapi ve psikiyatrik yardım hizmetini sunan bir sitenin hazırlayıcı ekibinde yer alan birisi olarak bu konuya objektif olarak bakmamın zor olduğunu düşüneceksiniz. Umarım yazıyı okuduktan sonra objektif bir bakış açısı sunduğum kanaatine varırsınız. Önce teknolojinin tıpta geldiği nokta itibariyle doktor muayenesini ve özel olarak da psikiyatrik muayeneyi nasıl etkilediği konusundan bahsetmek istiyorum.
Doktor muayenesinde hastanın fiziksel muayenesi ve teknolojinin etkisi
Doktorlar hastalarına giderek daha az dokunuyorlar. Hastaya dokunmaktan kastettiğim hastanın fiziksel muayenesi. Hastanın fiziksel muayenesi kapsamında hastanın genel görünümünün değerlendirilmesi, paspasyon ile yani dokunarak karın için organların durumunun değerlendirilmesi, steteskop ile kalbinin dinlenmesi, refleks çekici kullanarak reflekslerin değelendirilmesi, otoskop ile kulak içi ve oftalmoskop ile göz dibi muayenesi sıralanabilir. Farklı uzmanlık alanlarında bu yöntemlerin biri ya da bir kaçı daha fazla kullanılır. Psikiyatri uzmanlık alanı bütün dahili ve cerrahi branşlar içinde fizik muayenenin neredeyse hiç kullanılmadığı alanlardan birisidir. Bu elbette bir psikiyatristin bedensel yakınmaları olan bir hastada psikiyatri dışı hastalıkları dikkate aldığı gerçeğini değiştirmez.
Doktorlar hastalarına neden daha az dokunuyor?
Online psikiyatrist doğal olarak hastasına dokunamayacaktır. Bu durumu bir eksiklik olarak değerlendirsek de yüz yüze görüşmede hastaya dokunma yani fizik muayenenin durumuna bakmakta fayda var. Doktorların hastalarına giderek daha az dokunmalarının farklı sebepleri var. Bu sebepler içinde teknolojinin gelişmesiyle birlikte kullanılan laboratuar ve görüntüleme tetkiklerinin fizik muayeneye kıyasla çok daha hassas ve detaylı sonuçlar ortaya koyması sayılabilir. Journal of the American Medical Association tarafından yayınlanan bir makalede 453 hekim ve 88 tıp öğrencisinin kalp sorunlarını fizik muayene ile yalnızca %20 oranında doğru bir şekilde tanılayabildiğini gösteriyor. Bu araştırma bile tek başına hekimlerin fizik muayene bulgularına neden güvenmediklerini ve çoğu zaman laboratuar ve görüntüleme yöntemlerine başvurduklarını açıklamaya yetiyor. Pratikte ise fizik muayenenin az kullanılmasının en önemli gerekçesi hastalara ayrılan zamanın kısıtlılığıdır. Zaten büyük olasılıkla yeterli bilgi vermeyecek ve teknolojiye başvurulacaksa kısıtlı zaman içinde teknolojiye daha hızlı başvurmak zorunda kalınıyor olması anlaşılabilir bir durum.
Teknolojinin fazla kullanılması mı az kullanılması mı daha sorunlu?
Ülkemizde tıbbın giderek özel sektör alanına kaydığını ve maaliyetli yüksek teknolojiye gereğinden fazla başvurulduğunu da görüyoruz. Teknolojinin fazla kullanılması kadar az kullanılması da sorunludur. Yakın zamanda bir yakınıma kanser teşhisi konuldu. Omuzundaki ağrı yakınmasıyla hekime başvuran bu yakınımı farklı branşlardan en az beş doktor tarafından değerlendirildi. Bu süreçte kendisine eşlik ettim. Dahili ve cerrahi branşlardan bu beş farklı doktorun hiç birisi de tam bir fizik muayene yapmadı. Tanı sonuçta görüntüleme tetkikleri ve patolojiye dayanılarak konuldu. Şimdi geriye dönük olarak değerlendirdiğimde en azından bu olguda fizik muayeninin yapılmamasından ziyade yüksek teknolojiye daha erken başvurulmamış olmasının daha sorunlu olduğunu düşünüyorum. Olgu bazında değişmekle birlikte fizik muayenenin tam yapılmamasının da doğru tanı koyamamayla sonuçlandığı durumlar olabilir.
Online Psikiyatrist ve psikiyatride fizik muayenenin yeri
Fiziksel yakınması olan psikiyatri hastaları psikiyatriste başvurmadan önce genellikle başka bir dahili branş tarafından değerlendirilirler. Örneğin panik atak hastaları başvurdukları acil serviste kapsamlı olarak değerlendirilir ve hastanın fiziksel yakınmalarının psikiyatri dışındaki bir tıbbi durumla ilgili olmadığı anlaşılır. Böyle bir durumda psikiyatristin fizik muayene yapmasına gerek yoktur. Bir hekim olarak psikiyatristler psikiyatri dışı bir tıbbi sorundan şüphelendiklerinde genellikle konsültasyon isterler. Yalnızca zaman olmadığı için değil, genel tıptan uzun süre uzak kalmanın sonucu olarak kendi kararlarına güvenmedikleri için de böyle yaparlar.
Getirilen bir eleştiri de şu “psikiyatrist fizik muayene yapmadığı için bu becerileri zaman içinde azalıyor, fizik muayeneyi eğer yapıyor olsaydı, bu becerisi de gelişecekti.” Bu eleştiriyi getirenler bir psikiyatri hastasının muayenesinde psikodinamik değerlendirmenin ne kadar zaman aldığı konusunda hiç fikir sahibi değiller. Uzun yıllar özel muayenehanede çalıştım, hastanın ruhsal durumunun biyo-psiko-sosyal model içinde tam olarak değerlendirilmesi için bir saat ancak yeterli geliyor. Bu durumda “psikiyatrist neden fizik muayene yapmıyor, yapmazsa becerileri gelişmez tabii ki” şeklindeki bir yargılamanın hayatın olağan akışı içinde gerçekçi olmadığını düşündüğümü belirtmem gerekir.
Online psikiyatrik değerlendirme mümkün mü?
Madem ki, teknolojinin gelişmesi ve fizik muayenenin o ya da bu sebepten mümkün olamaması nedeniyle fizik muayene artık psikiyatrik değerlendirmenin bir parçası değil, bu durumda online terapideki sakıncalar saklı kalmakla birlikte online psikiyatrist işini yüz yüze değerdirmeyle aynı düzeyde yapabilir. Bir psikiyatri uzmanına ulaşması çeşitli sebeplerden mümkün olmayan hastalar için online psikiyatrist bir seçenek olarak var olmalıdır. Online psikiyatrik değerlendirme sırasında hastanın genel tıbbi durumuyla ilgili şüphe uyandıracak bir durumla karşılaştığında fizik muayenesi de dahil tam bir değerlendirme için hastanın başka bir uzmana yönlendirmesi mümkündür.